تاریخچه
همانطور که گفتیم کاروانسرای شاه عباسی نیشابور یکی از کاروانسراهای متعددی است که توسط شاه عباس ساخته شده این روزها از آن به عنوان یک موزه درشهر نیشابور استفاده میکنند. موقعیت مکانی این بنا در ابتدا از خارج از حصاری به نام هزار دروازه مشهد و خندق اطراف شهر قدیم قرار داشته است. شاه عباس صفوی و بسیاری از شاهان ایران در سفر خود به نیشابور در این کاروانسرا اقامت داشته اند.
نقشه و معرفی قسمت های مختلف
کاروانسرای شاه عباسی دارای چهار ایوان است پلان هایش مربعی شکل هستند و ابعاد آن حدود ۶۹ در ۶۸ متر است و مساحت کل بنا هم به ۴۰۰۰ و ۹۰۰ مترمربع میرسد و با این مساحت میتوان گفت که نسبت به سایر کاروانسراهایی که در دیگر شهرهای ایران ساخته شده بزرگتر است. در این کاروانسرا یک حیاط بزرگ و مرکزی وجود دارد که در آن ۲۴ حجره یا غرفه در گرداگرد آن طراحی شده است.
درگذشته مسافران در حین سفر و گذرشان از این کاروانسرا در آن اقامت میکردند به همین منظور در پشت هر ۲۴ حجره ای که در این کاروانسرا وجود دارد یک اصطبل تعبیه شده تا مسافرین چهار پایان خود را در آنجا نگهداری کنند. جدای از آن سکوهایی نیست طراحی شده تا مسافران بتوانند بار وسایل سفرشان را بر روی آن قرار دهند. بر اساس اسناد تاریخی یک آب انبار در گذشته درست در قسمت جلوی کاروانسرا قرار داشته است.
بر روی این آب انبار دو بادگیر ساخته شده تا آب داخل بنا خنک بماند در واقع در گذشته از بادگیر ها به عنوان خنک سازی فضای داخلی و همچنین تهویه هوا استفاده میکردند. اما متاسفانه در طول تمام این سالها بادگیرها کاملاً تخریب شده و اکنون چیزی از آن باقی نمانده است.
جالب است بدانید که در دوره حکومت قاجارها این مکان محلی برای زندگی فقیران و افراد یتیم و بی خانمان بوده است. در دوره پهلوی هم مدتی از کاروانسرای شاه عباسی به عنوان یک پادگان نظامی ژاندارمری استفاده می کردند. این بنا در سال ۱۳۶۷ تحت مدیریت سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت و پس از اینکه بعد از گذشت چند سال آن را مورد مرمت و بازسازی قرار دادند از آن در سال ۱۳۷۴ به عنوان موزه استفاده نمودند.